site stats
बाह्रखरी :: Baahrakhari
विशेष
कोरोना संक्रमण सुरु भएदेखि चार स्वास्थ्यमन्त्री फेरिए, खोप नै मुख्य चुनौती

काठमाडौं । कोभिड महामारी सुरु भएयता नेपालमा चार जना स्वास्थ्य तथा जनसंख्यामन्त्री फेरिए । यो अवस्थामा अभिभावकको भूमिका निर्वाह गर्नुपर्ने स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको नेतृत्व पटकपटक फेरिँदा महामारी नियन्त्रणमा चुनौती मात्रै थपिएको छैन, कतिपय स्वास्थ्यका जनस्वास्थ्यका कार्यक्रमहरू पनि ओझेलमा परेका छन् । 

मन्त्रालयको जिम्मेवारी जसको काँधमा पुगेपनि अहिलेका लागि मुलुकको आवश्यकता खोप हो । हरेक मन्त्री फेरिएसँगै
नागरिकको पहिलो अपेक्षा पनि यही छ । तर पछिल्लो राजनीतिक खिचातानीको प्रत्यक्ष मारमा परेको स्वास्थ्य मन्त्रालयको अवस्था हेर्दा नागरिकको खोप पाउने अधिकारमाथि नै कुठाराघात भएको देखिन्छ । 

बिहीबार मात्रै सरकारले स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको जिम्मेवार शिक्षामन्त्रीसमेत रहेका कृष्णगोपाल श्रेष्ठलाई दिएको छ । स्वास्थ्यमन्त्रीको जिम्मेवारी बहन गरेसँगै खोप नलगाएका १ करोड ७५ नागरिकलाई महामारीबाट जोगाउने चुनौती पनि नयाँ मन्त्रीको काँधमा आइपुगेको छ । 

NIC Asia Banner ad
Argakhachi Cement Island Ad

खोप ल्याउनमा पटक पटक चुकेको सरकार
विश्वका विभिन्न मुलुकसँगै कोभिड–१९ विरुद्धको खोप छिमेकी देशहरूमासमेत उत्पादन तथा वितरण हुन थालेदेखि नेपालमा खोप ल्याउने प्रयास सुरु गरियो । ०७७ मंसिरदेखि विज्ञहरूको सहभागीतामा कार्यदल नै गठन गरेर खोप ल्याउने प्रयास गरियो । माघ ८ गते भारत सरकारले १० लाख डोज कोभिसिल्ड खोप अनुदानमा दिएपछि फागुन पहिलो साता सरकारले २० लाख डोज खोप खरिद प्रक्रिया अघि बढायो । खरिद सम्झौता गरेको ४ दिनमै फागुन ९ गते २० लाखमध्ये १० लाख डोज खोप पठाएको वितरक सिरम इन्स्टिच्युट अफ इन्डियाले बाँकी १० लाख डोज भने अहिलेसम्म पनि पठाएको छैन । 

तत्कालीन स्वास्थ्य तथा जनसंख्यामन्त्री हृदयेश त्रिपाठीले थप ५० लाख डोज कोभिसिल्ड खोप भारतबाटै ल्याउने प्रयास गरिएपनि बिचौलिया सरकारका तागतिला भएका भएकाले ल्याउन नसकिएको अभिव्यक्ति दिँदै मन्त्री पदबाट बिदाइ भएका थिए । लगतै स्वास्थ्यमन्त्रीको जिम्मेवारी पाएका शेरबहादुर तामाङले गत जेठ २४ भर्चुअल पत्रकार सम्मेलनमा बोल्दै कोरोना नियन्त्रण तथा नागरिकको जीवनरक्षालाई पहिलो प्राथमिकतामा राखेर काम गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका थिए । 

तर, पदभार ग्रहण गरेको १९ दिनमै स्वास्थ्यमन्त्रीबाट जिम्मेवारीमुक्त भएका पूर्वमन्त्री तामाङको बाचा पनि अधुरै रह्यो । स्वास्थ्यमन्त्रीको पदबाट बाहिरिँदै गर्दा उनले फेसबुकमार्फत खोप ल्याउने सबै प्रक्रिया पूरा भएको  र केही दिनमा नै खोप आउने सुनिश्चित भएको बताएका थिए । “यदि, पछिल्लो राजनीतिक घटनाक्रमले खोप आउन ढिलो हुने र नेपाली नागरिकको जीवनमाथि नै तल–माथि भएमा त्यसको नैतिक जिम्मेवारी मेरो हुनेछ । राजनीतिको खेलमा नागरिकको जीवनमाथि खेलबाड गर्ने छुट कसैलाई छैन,” उनले भनेका थिए । 

तर कहाँबाट कति र कहिले खोपका लागि प्रक्रिया अघि बढेको भन्नेबारे उनले खुलाएका छैनन् । मन्त्रालयका अधिकारी पनि यसबारे ठोस जवाफ दिनसक्ने अवस्थामा छैनन् । शुक्रबारमात्रै पदभार ग्रहण गरेका स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्री कृष्णगोपाल श्रेष्ठले खोपका सन्दर्भमा धेरै हल्ला नगरी प्रक्रिया अघि बढाउने आश्वासन दिएका छन् । 

“म भाषण र हल्लाभन्दा काम र परिणाममा विश्वास गर्छु । असोजसम्म कम्तीमा ३३ प्रतिशत नागरिकलाई खोप दिने जिम्मेवारी मन्त्रालयको काँधमा छ । यसबारे मन्त्रालय गम्भीर भएर लाग्नेछ,” मन्त्री श्रेष्ठले सञ्चारकर्मीहरूमाझ भने ।  

खोपबारे सरकारी अधिकारी नै गैरजिम्मेवार, व्यक्तिपिच्छे फरक फरक जानकारी
कोभिड–१९ विरुद्धको खोप खरिदमा समन्वयका लागि परराष्ट्र मन्त्रालय र स्वास्थ्य मन्त्रालयका तर्फबाट स्वास्थ्य सेवा विभागलाई दिइएको छ । गत जेठ १४ गते तत्कालस्न परराष्ट्रमन्त्री प्रदीप ज्ञवालीले दस भर्चुअल पत्रकार सम्मेलनमार्फत् दस दिनभित्र खोपमा ‘ब्रेक थ्रू’ हुने बताएका थिए । 

खोप अनुदानका लागि अमेरिका, बेलायत लगायतका मुलुकहरूसँग पहल भइरहेको र खरिदका लागि चीन र रुससँग प्रक्रिया अघि बढेको जानकारी पूर्वमन्त्री ज्ञवालीले दिएका थिए । तर उनले बोलेको झन्डै एक महिना बित्नलाग्दा पनि नेपालमा कोभिड–१९ विरुद्धको थप खोप आउने कुनै संकेत देखिएको छैन । 

भारतसँग खरिद गरिएको खोप नआएपछि कोभिसिल्ड खोप लगाएका करिब साढे १३ लाख ६५ वर्षमाथिका नागरिकका लागि अस्ट्राजेनिका कम्पनीकै अर्को खोप ल्याउनका लागि नेपालले विभिन्न मुलुकसँग पत्राचार गरेको थियो । यही क्रममा डेनमार्कले नेपाललाई १४ लाख डोज खोप दिने निर्णय गरेको खबर जेठ २३ गते बाहिरियो । उक्त जानकारी स्वास्थ्य सेवा विभाग अन्तर्गथ आपूर्ति व्यवस्थापन महाशाखा प्रमुख डा. भीमसिंह तिंकरीले दिएका थिए । तर यो सूचनामा तथ्य नभएको र डेनमार्कले नेपाललई खोप दिनेबारे कुनै निर्णय भइनसकेको भन्दै डेनिस विदेश मन्त्रालयले उक्त समाचारको खण्डन गरेको थियो ।
 
त्यस्तै अमेरिका र बेलायतले पनि नेपाललाई कोभिड–१९ विरुद्धको खोप दिने खबर सरकारी उच्च तहबाटै बाहिरिएको थियो । नेपालस्थित अमेरिकी दूतावासले सामाजिक सञ्जालमा नेपाललाई प्रत्यक्ष सहयोगसहित कोभ्याक्समार्फत् ७० लाख डोज खोप एसियाली देशहरूलाई दिइने जानकारी दिएको थियो । यसबारे प्रतिक्रिया दिँदै जेठ २१ गते प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली अमेरिकालाई ट्विटरमार्फत् धन्यवाद दिन हतारिएका थिए । तर अहिलेसम्म पनि अमेरिकाबाट नेपालले कुन, कहिले र कति खोप पाउने भन्ने यकिन भएको छैन । 

नेपालमा कोभिड–१९ विरुद्धको खोप ल्याउने सन्दर्भमा खोप सल्लाहकार समितिका फरक फरक विज्ञसँग चासो राख्दा अहिले पनि अमेरिकाको जोन्सोन एन्ड जोन्सोनदेखि रुसको स्पुतनिक भी सम्मका खोप ल्याउन लागिएको मात्रासहित बताउँछन् । तर खोप खरिदको मुख्य नेतृत्वकर्ता स्वास्थ्य सेवा विभाग र परराष्ट्र मन्त्रालयले खोपबारे अहिले कुनै टुङ्गो लागिनसकेको  जनाउँदै आएका छन् । 

विभागका एक शाखा प्रमुख फरक फरक अधिकारीले दिने गरेका गलत सूचनाबाट आफूहरू आजित भएको बताउँछन् । “उहाँहरूले दिएका सूचनाका आधारमा हामीलाई नागरिकदेखि माथिल्लो तहबाट अनेकौँ फोन आउँछन्, अनावश्यक तनाव झेल्नुपर्छ । खोपको टुङ्गो लागेपछि त खुसीका साथ सबैलाई सेयर गरौँला नि, गलत सूचना दिएर नागरिकलाई भ्रममा किन राख्नु ?,” ती अधिकारी प्रश्न गर्छन् । 

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले कोभिडका विषयमा तोकिएका विज्ञबाहेक अन्य व्यक्तिहरूलाई सञ्चारमाध्यममा अभिव्यक्ति नदिन आग्रह गरेको छ । तर मन्त्रालयले सञ्चारमाध्यममा सूचना दिने व्यक्तिहरूको नामावली नतोक्दा खोपका बारेमा फरक फरक सूचना बाहिर आउने गरेको देखिन्छ । यसले एकातिर सरकारप्रतिको विश्वास घटाउँदै लगेको छ भने अर्कोतर्फ आम नागरिकमा खोप प्रतिको आशा र अपेक्षा गुमाउन सहयोगी भूमिका खेलेको छ । 

नेपालमा खोपबारे पछिल्लो अपडेट के छ  त ? 
नेपाल सरकारले भारतसँग खरिद गरेको २० लाखमध्ये १० लाख डोज खोप तत्काल आउने जानकारी वितरक सिरम इन्स्टिच्युट अफ इन्डियाले दिएको छैन । यद्यपि भारतले निर्यात खुला गरेपछि खोप पाउने पहिलो मुलुक नेपाल हुने जानकारी सिरमका अधिकारीहरूले दिएको परिवार कल्याण महाशाखा प्रमुख डा. तारानाथ पोख्रेल बताउँछन् । 

त्यसैगरी कोभ्याक्सअन्तर्गत नेपालले पाउनुपर्ने १ करोड २० लाख डोजमध्ये ३ लाख ४८ हजार डोज खोप यसअिघ नै आइसकेको छ । अबको लटमा थप ३ लाख ४८ हजार डोज आउने र त्यसको अन्तिम टुङ्गो जुनको अन्तिमसम्म लाग्ने डा. पोख्रेलले जानकारी दिए ।

चीनसँग भेरोसेल खोप खरिदका लागि सरकारले प्रयत्न गरिरहेको भएपनि अहिलेसम्म त्यसको सम्झौता भए नभएकोबारे स्वास्थ्य सेवा विभागले कुनै सूचना बाहिर ल्याएको छैन । 

“विश्व बजारमा खोपको अभाव छ । शक्तिशाली राष्ट्रहरूले खोप सञ्चय गरेर राखेका छन् । खोप खरिदका लागि हामीले सबै तवरबाट प्रयास गरेका छौँ । तर तत्काल यसै भन्नसक्ने अवस्था छैन,” महाशाखा डा. पोख्रेलले भने । 

यस्तो अवस्थामा गलत सूचना फैलाएर नागरिकमा निरासा र भ्रम पैदा गर्ने कार्यलाई नियन्त्रण गर्नुपनि नयाँ स्वास्थ्यमन्त्रीका लागि अर्को चुनौतीको विषय बनेको छ । 

प्रकाशित मिति: आइतबार, असार १३, २०७८  १८:०२
प्रतिक्रिया दिनुहोस्